Odpowiedzialność kopalni za szkodę górniczą

Szkoda górnicza to uszczerbek powstały na nieruchomości lub innym mieniu w wyniku działalności zakładu górniczego, najczęściej wydobycia węgla. Typowe przejawy to pęknięcia ścian, osiadanie gruntu, zalania czy deformacje działki. Odpowiedzialność przedsiębiorstwa górniczego ma charakter obiektywny – nie trzeba udowadniać winy. Wystarczy wykazać związek przyczynowy między ruchem zakładu a powstałą szkodą, aby żądać odszkodowania.

Art. 435 kodeksu cywilnego stanowi, że prowadzący przedsiębiorstwo wprawiane w ruch siłami przyrody odpowiada za szkody wyrządzone jego ruchem. Odpowiedzialność ta jest surowa i obejmuje szkody na osobie oraz mieniu. Wyłączenia dotyczą jedynie sytuacji, gdy szkoda powstała wskutek siły wyższej, wyłącznej winy poszkodowanego albo osoby trzeciej. W praktyce jednak zakłady górnicze niezwykle rzadko mogą skutecznie powołać się na te przesłanki.

Prawo geologiczne i górnicze przewiduje, że przed skierowaniem sprawy do sądu należy wyczerpać postępowanie ugodowe. Poszkodowany powinien zgłosić kopalni żądanie naprawienia szkody. Jeżeli przedsiębiorca odmówi zawarcia ugody lub nie odpowie w ciągu 30 dni, można wystąpić na drogę sądową. Taki obowiązek wynika wprost z art. 151 ust. 2 prawa geologicznego i górniczego.

Art. 363 § 1 kodeksu cywilnego, w zw. z art. 145 prawa geologicznego i górniczego, przyznaje poszkodowanemu prawo wyboru sposobu naprawienia szkody: poprzez przywrócenie stanu poprzedniego albo zapłatę sumy pieniężnej. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 19 lutego 2016 r. (I ACa 1003/15) wskazał, że wybór dokonany przez poszkodowanego jest wiążący dla sądu i przedsiębiorcy.

Odszkodowanie obejmuje zarówno poniesione straty jak i utracone korzyści – zgodnie z art. 361 § 2 k.c. Oznacza to, że można żądać zwrotu kosztów remontu, naprawy budynku czy rekultywacji działki, ale także rekompensaty za spadek wartości nieruchomości. W wyroku z 16 kwietnia 2015 r. (I ACa 1059/14) Sąd Apelacyjny w Katowicach potwierdził szeroki zakres kompensacji szkód górniczych.

Eksploatacja górnicza powoduje szkody nie tylko w trakcie wydobycia, ale także wiele lat później. Zapadliska i pęknięcia mogą się odnawiać, a właściciele nieruchomości ponoszą dodatkowe koszty i stres związany z niepewnością. Dochodzenie odszkodowania jest realną ochroną interesów majątkowych. Sądy wielokrotnie podkreślały, że ochrona poszkodowanego ma pierwszeństwo wobec interesów przedsiębiorcy górniczego.

Pozostałe z działu: Prawo cywilne